Hoewel systeemdoorbrekers veel weerstand oproepen, zijn ze onmisbaar voor een gezond systeem waarin groei mogelijk is. Zonder systeemdoorbrekers zijn we slaven van regels die niet eens door onszelf zijn opgesteld, maar waar we ons toch aan conformeren omdat we niet beter weten. Het is veilig, we hoeven niet na te denken. Systeemdoorbrekers hebben de moeilijke en moedige taak om ons de weg te wijzen naar hoe het ook kan.
Een van mijn Inspiring Icons Althea Gibson (zie afbeelding) was ook een systeemdoorbreekster. Als jong meisje leerde ze nog dat zwarte mensen achterin de bus mochten zitten en kansarm waren. Toch wist ze met haar eigen-wijsheid en talent, een door blanken gedomineerd, Wimbeldon te winnen.
Systeemdoorbreeksters heb je ook dichterbij. Hun successen zijn niet wereldberoemd, maar wel effectief. Neem bijvoorbeeld Sieny. Zij had het moeilijk in haar eerste baan als groepsleidster van jong volwassenen met een autistische stoornis. Hoewel deze mensen een duidelijke structuur nodig hebben, werd er in haar ogen ook enorm ‘betutteld. ‘Alsof een autistische stoornis ook meteen betekent dat er geen keuzevrijheid meer is en alle keuzes voor hen gemaakt moeten worden. Hun onrust, door een veelheid aan prikkels, werd beheersd door medicijnen en strakke regels.
‘In mijn jeugd op de boerderij’, zei ze, ‘liepen de dieren buiten, waarom zitten hier mensen in hokken?’ Sieny besloot de bewoners mee te nemen naar buiten, hen te laten rennen en contact te laten maken met de natuur. Dat werkte; ze werden vanzelf rustiger. Maar haar besluit stuitte op veel weerstand. Het beviel de gevestigde orde, groepsleiders die het gewend waren de teugels strak in handen te houden, niet dat een nieuwkomer andere keuzes maakte. Zelfs al werkte het.
Sieny: ’Ik heb jaren geprobeerd om me aan te passen aan de manier waarop er gedacht wordt en gewerkt wordt met mensen met een autistisch spectrum stoornis. De keuze om uit te breken en voor mezelf te beginnen bevrijdde me en gaf me de kans om mijn visie in praktijk te brengen. In mijn huizen wonen mensen, die anders in gesloten inrichtingen zouden zijn, nu vrij zelfstandig.
Deze mensen bloeien op doordat we ze een gevoel van vrijheid en keuzemogelijkheden geven, binnen de hulpvraag en duidelijkheid die ze nodig hebben.’ Sieny is een systeemdoorbreker. Ze wist binnen de gevestigde orde, opgebouwd uit geschreven en ongeschreven regels, haar eigen innerlijke ordening, of eigen-wijsheid, te handhaven.
Systeemdoorbrekers zijn moedige mensen, die eenzaamheid, uitsluiting en toorn riskeren. Mensen binnen een systeem houden niet van systeemdoorbrekers; ze rommelen aan hun veiligheid en zelfs aan het bestaansrecht van een systeem. Binnen gezinnen heb je ook systeemdoorbrekers, soms zijn ze de zwarte schapen. Ze durven keuzes te maken die tegen de geschreven en ongeschreven regels van een familie ingaan. Ze durven hun mond open te doen terwijl er al generaties lang gezwegen is.
Hoewel systeemdoorbrekers veel weerstand oproepen, zijn ze onmisbaar voor een gezond systeem waarin groei mogelijk is. Zonder systeem doorbrekers als Roza Parks (een van de eerste Afro-Amerikaanse vrouwen die weigerde om in de bus een plaats in te nemen bedoeld voor zwarten) is er geen Barak Obama, zonder Althea Gibson geen Wimbeldon met (gekleurde) vrouwen en zonder ‘die irritante’ zwarte schapen geen bewustzijn over wat die (ongeschreven) regels nu eigenlijk zijn. Zonder systeemdoorbrekers zijn we slaven van regels die niet eens door onszelf zijn opgesteld, maar waar we ons toch aan conformeren omdat we niet beter weten. Het is veilig, hoeven niet na te denken. Systeemdoorbrekers hebben de moeilijke en moedige taak om ons de weg te wijzen naar hoe het ook kan.